Phương pháp dạy học P4: Dạy con kiểu Pháp: Tại sao trẻ ngoan hơn?

Những bài học dạy con kiểu Pháp: Không cần roi vọt, thậm chí cũng chẳng phải quát mắng, chỉ cần điều chỉnh giọng điệu, những ông bố, bà mẹ Pháp cũng có thể dễ dàng "thu phục" được những đứa trẻ.
Thực ra, các bà mẹ Pháp không hoàn toàn để mặc con cái mình. Họ giải thích rằng, họ không muốn lúc nào cũng bao bọc con cái, biến chúng thành những con thú nhồi bông. Họ hướng cho bọn trẻ tự do phát triển. Như vậy sẽ đỡ mệt mỏi cho bố mẹ, mà lại tốt hơn cho con cái.

Có con ư, chuyện nhỏ!

Pamela dần nhận ra sự khác biệt đầu tiên giữa mẹ Pháp và mẹ Mỹ qua một nghiên cứu của đại học Princeton. Nghiên cứu này so sánh kinh nghiệm chăm sóc trẻ của các bà mẹ có hoàn cảnh tương tự nhau tại hai thành phố Columbus (Mỹ) và Rennes (Pháp). Kết quả cho thấy mức độ mệt mỏi vì con cái của các bà mẹ Mỹ cao gần gấp hai lần so với mẹ Pháp.

Thậm chí, theo một nghiên cứu khác thì những bà mẹ công sở ở Texas cho rằng thà phải ở nhà làm công việc nội trợ còn dễ chịu hơn chăm sóc lũ trẻ.

Sau khi tìm hiểu thêm, Pamela nhận thấy rằng các bà mẹ của hai nước khác nhau ngay trong quan điểm về chuyện có con. Trong khi mẹ Mỹ coi đó là một sự kiện lớn, không ngừng lo lắng về việc chuẩn bị cho sự xuất hiện của một đứa trẻ thì mẹ Pháp lại coi việc đó là hết sức bình thường. Đến ngày sinh, họ vẫn thấy rất bình thản và nhún vai cho rằng: Chuyện gì đến sẽ đến. Nếu có gì không may xảy ra, chúng ta vẫn có thể có em bé khác nữa cơ mà.

Pamela và 3 đứa con của mình.

Bản thân các ông bố Pháp cũng chẳng bao giờ nhặng xị lên khi nghe tin vợ sinh. Nếu trên tivi có một trận bóng đá, thì họ sẽ ở nhà xem thay vì chạy vội vào viện. Và dường như, chính sự bình thản này đã được truyền vào những đứa trẻ từ khi chúng ở trong bụng mẹ.

Bởi vậy, người Pháp không bị ám ảnh chuyện con cái. Quan điểm của họ rất rõ ràng rằng: Họ sẽ không đánh mất cuộc sống của chính mình chỉ vì nghĩa vụ làm cha mẹ.

Khi Pamela than thở với một người bạn Pháp về việc con mình quấy khóc suốt đêm, cô đã được chia sẻ rằng: “Các bà mẹ Pháp thường không cho con bú, vì điều đó sẽ làm xấu vòng một của họ. Thế nên tôi thường cho một chút xíu rượu cô nhắc (cognac) vào bình sữa. Và ... alê hấp, thế là xong, con bé ngủ một mạch tới sáng. Còn nếu nó vẫn bị tỉnh dậy giữa chừng, thì mình chỉ cần… bịt lỗ tai lại.”

Sau khi sinh, phụ nữ Pháp không dành toàn bộ thời gian để chăm con, bởi họ nghĩ rằng, đó là lúc họ cần tút tát lại cơ thể và đặc biệt là chăm sóc đời sống tình dục của mình. Đây cũng là lý do tại sao các bà mẹ Pháp thường thuê người trông hoặc gửi con đi nhà trẻ từ rất sớm.

Họ cho rằng, làm cha mẹ tốt không có nghĩa là phải thường xuyên phục dịch con cái của mình. Có lẽ vì vậy, người mẹ Pháp lúc nào cũng chỉn chu, sang trọng. Không bao giờ chúng ta thấy cảnh họ phải tất tả vì lũ trẻ.

Để con cái tự phát triển

Các bậc cha mẹ Pháp ít khi an ủi, dỗ dành con mình. Một ví dụ cụ thể mà Pamela đưa ra là khi con gái của cô gặp ác mộng, cô đã lao ngay tới vỗ về, cưng nựng con bé. Trong khi đó, rơi vào một hoàn cảnh tương tự, bà mẹ Pháp sẽ bình tĩnh nói với con mình rằng: Cuộc sống này là thế đấy. Rồi con sẽ gặp nhiều chuyện kinh khủng hơn nhiều. Và kết quả là, những đứa trẻ Pháp rất dễ chấp nhận và thích nghi với những điều tồi tệ của cuộc sống.

Bìa cuốn sách của Pamela

Phụ nữ Pháp vẫn rất quan tâm tới con cái. Họ biết rõ về các chứng bệnh trẻ nhỏ thường gặp và có biện pháp phòng tránh hợp lý. Họ không tỏ ra quá hoảng sợ, lo lắng về tình hình sức khoẻ của con mình. Sự bình tĩnh này giúp họ thoải mái hơn và tạo cho con cái sự tự lập.

Một so sánh khác là trong khi cha mẹ Mỹ thường có xu hướng ca ngợi, để khuyến khích con mình mỗi khi chúng làm được điều gì đó, dù chỉ là rất nhỏ, thì mẹ Pháp lại bình thường hoá những chuyện đó. Thậm chí, khi đứa trẻ khoe một bức tranh vừa mới vẽ, họ có thể cười nhạo và đùa rằng: Còn lâu mới được bằng Picasso!

Mẹ Mỹ luôn mong muốn con mình phải được học nhiều, biết nhiều. Còn mẹ Pháp không quá chú trọng đến chuyện đó. Họ không khuyến khích con cái đọc sách trước khi lên sáu tuổi. Thay vào đó, họ để trẻ tự do phát triển trí não với những trò chơi thông minh, phù hợp lứa tuổi. Họ luôn nhiệt tình khi nói chuyện với con và dạy chúng nhận biết thế giới xung quanh.

Giải thích về sự khác biệt này, Pamela cho rằng người Pháp có được sự bình thản đó là vì đất nước họ có nhữg dịch vụ công hết sức ưu việt. Phụ huynh Pháp không phải lo trả tiền cho giáo dục mầm non, không phải lo lắng về bảo hiểm y tế hoặc các khoản tiết kiệm trang trải cho chuyện học hành.

Thậm chí nhiều người còn được nhận tiền hàng tháng để khuyến khích có con cái. Thế nên, so với các nước châu Âu, một khu vực có rất nhiều cặp vợ chồng sợ đẻ, thì tỷ lệ sinh của nước Pháp vẫn cao thứ 2, sau Ailen.

Trong khi đó, ở Mỹ, do khoảng cách giàu nghèo lớn nên lúc nào các bậc cha mẹ cũng muốn con cái mình trở thành người ưu tú. Hơn nữa, họ cho rằng xã hội có quá nhiều mối nguy hiểm, nên luôn thấy bất an và nghĩ rằng cần phải bảo vệ, che chở con cái mình. Chính những kỳ vọng và lo lắng thái quá đó làm cha mẹ Mỹ thấy mệt mỏi, căng thẳng.

Tuy nhiên, đây không hẳn là lý do chính. Bởi lẽ, ở Pháp dù người giàu hay người nghèo, ở thành phố hay tỉnh lẻ thì các bậc phụ huynh vẫn có rất nhiều điểm tương đồng trong cách dạy con. Thế nên Pamela kết luận rằng: Các bà mẹ Mỹ chỉ tự quan trọng hoá vấn đề rồi tự làm khổ mình. Và việc họ mệt mỏi vì con là điều không thể tránh khỏi.

Mẹ Pháp dạy con phải biết cách chờ đợi

Đây được coi là chìa khóa quan trọng nhất trong phương pháp dạy con của các bà mẹ Pháp. Bài học này được áp dụng từ ngay khi con họ mới chào đời. Một khi đứa trẻ đã được đặt xuống nôi để ngủ, nếu chúng tỉnh giấc và quấy khóc, bố mẹ chúng sẽ không bao giờ bế lên và ru lần thứ hai.

Bài học “đội gạt tàn”
Theo Pamela, các bà mẹ Mỹ thường có xu hướng vội vã đáp ứng những yêu cầu của con cái họ. Hoặc nếu không, chỉ chỉ cần lũ trẻ giở chiêu thức muôn thuở của chúng là hét toáng lên, khóc lóc, ăn vạ là thì cuối cùng người lớn cũng phải nhanh chóng đầu hàng.
Nhưng các bà mẹ Pháp không như vậy. Họ nghĩ rằng, trẻ con chưa đủ nhận thức để biết những gì chúng muốn có thật sự cần thiết hay không. Vậy thì tại sao người lớn lại phải đáp ứng những đòi hỏi mà đôi khi chúng ta biết là rất vô lý đó?
Hơn thế nữa, một trong những bài học đầu tiên mà người Pháp muốn dạy cho con cái họ, đó là phải biết chờ đợi.
Đây được coi là chìa khóa quan trọng nhất trong phương pháp dạy con của các bà mẹ Pháp. Bài học này được áp dụng từ ngay khi con họ mới chào đời. Một khi đứa trẻ đã được đặt xuống nôi để ngủ, nếu chúng tỉnh giấc và quấy khóc, bố mẹ chúng sẽ không bao giờ bế lên và ru lần thứ hai.
Họ làm như vậy để những đứa bé học được cách tự ngủ lại. Đấy là lí do mà hầu hết những trẻ sơ sinh ở độ tuổi từ hai đến ba tháng trở lên mà Pamela được biết đến trong những gia đình người Pháp đều ngoan ngoãn ngủ suốt đêm.
Về mặt ăn uống cũng vậy, mẹ Pháp quy định rõ với các con mình rằng chỉ được ăn ba bữa chính và một bữa ăn nhẹ vào những thời cố định trong ngày. Bởi vậy, trong khi những đứa trẻ Mỹ suốt ngày đòi ăn vặt thì trẻ con Pháp luôn chờ đến bữa mới ăn.
Điều đó giải thích vì sao Pamela chứng kiến những đứa trẻ tầm tuổi con gái cô luôn ngồi kiên nhẫn trên bàn ăn, đợi từng món được dọn ra, trong khi con cô thì không thể ngồi im đến một phút.
Thậm chí, để cho bọn trẻ học được cách chờ đợi và rèn luyện tính nhẫn nại, nhiều gia đình Pháp còn áp dụng bài học hết sức cứng rắn và nghiêm ngặt. Đó là bắt con cái họ phải đội gàn tàn thuốc trên đầu một giờ mỗi ngày.

Bài kiểm tra kẹo ngọt

Delphine, một người bạn Pháp của Pamela nói rằng, cô chưa bao giờ vạch ra các phương thức cụ thể để dạy các con mình học cách chờ đợi. Tuy nhiên, chính những nguyên tắc trong cuộc sống hàng ngày mà cô yêu cầu lũ trẻ phải tuân theo đã giúp chúng học được bài học đó.
Delphine kể một ví dụ đơn giản là thỉnh thoảng cô mua kẹo cho con gái mình, Pauline. Thế nhưng, Pauline sẽ không được phép ăn những chiếc kẹo đó cho đến đúng bữa ăn nhẹ được quy định trong ngày là khoảng bốn giờ chiều.
Mặc dù điều đó có nghĩa là, đôi khi con bé sẽ phải đợi rất nhiều giờ liền. Và chỉ cần như vậy, Delphine nghĩ rằng mình đã dạy được con cách làm thế nào để... hoãn cái sự sung sướng đó lại.
Trong khi Pamela và Delphine vẫn đang mải câu chuyện thì cô bé Pauline chạy tới, cố gắng ngắt lời mẹ để nói điều gì đó. Pamela thấy cô bạn mình quay sang nói với con gái: "Hãy đợi chỉ hai phút nữa thôi, bé con của mẹ. Mẹ đang nói chuyện mà".
Pamela đã bị ấn tượng bởi cách nói vừa thể hiện sự ôn tồn, lịch sự, lại vừa cứng rắn của Delphine. Thậm chí, nó vẫn hàm chứa sự ngọt ngào và cả sự tin tưởng gần như là chắc chắn rằng con gái cô sẽ nghe lời và chấp nhận chờ đợi một cách đương nhiên.
Delphine cũng chia sẻ rằng cô luôn chú ý dạy con cách tự chơi một mình. Bởi điều đó sẽ giúp chúng học được cách tự làm cho mình cảm thấy hạnh phúc, mà không phải chờ đợi, hay đỏi hỏi từ bố mẹ.
Để đánh giá về khả năng chờ đợi của trẻ, từ cuối những năm 60, giáo sư tâm lý học Mischel đã làm một thí nghiệm nổi tiếng mang tên "bài kiểm tra kẹo ngọt". Ông đưa một đứa trẻ khoảng bốn, năm tuổi vào phòng, nơi có một viên kẹo dẻo đặt trên bàn.
Sau đó, ông nói với đứa trẻ rằng ông sẽ ra ngoài một lát, nếu trong thời gian này, đứa trẻ không ăn viên kẹo này thì khi quay lại, ông sẽ thưởng nó thêm hai viên nữa. Còn nếu nó ăn ngay cái trên bàn, thì nó sẽ chỉ được ăn duy nhất chiếc đó thôi.
Kết quả cho thấy, hầu hết những đứa trẻ chỉ đợi được khoảng ba mươi giây. Và trong ba đứa thì mới có một đứa đợi được suốt mười lăm phút người lớn ra ngoài. Và thủ thuật để chúng vượt qua cám dỗ là tự làm xao lãng mình khỏi viên kẹo trên bàn.
Đến giữa những năm 80, ông Mischel và các đồng nghiệp còn phát hiện thêm rằng những người có khả năng chờ đợi và trì hoãn sự ham muốn thường có khả năng tập trung tốt hơn, lý trí hơn và không có xu hướng bị thất vọng hay suy sụp mỗi khi bị áp lực, stress.
Ông Mischel chưa làm thí nghiệm này ở Pháp, tuy nhiên, sau một thời gian dài quan sát lũ trẻ ở đây, ông đã rất ngạc nhiên về sự khác biệt giữa trẻ Mỹ và trẻ Pháp.
Phải chăng, nhưng phương thức mà các bậc phụ huynh Pháp đang thực hiện là dạy bọn trẻ kìm hãm sự sung sướng lại đã giúp chúng luôn giữ được sự điềm tĩnh và có sức bật hơn (khả năng phục hồi nhanh về tinh thần, không hay chán nản). Trong khi đó, khả năng kìm chế của trẻ Mỹ ngày càng trở nên khó khăn. Chúng luôn muốn được đáp ứng ngay và nếu không có được, thường rất dễ bị suy sụp, stress. 

Đừng rèn luyện con thành "ông tướng đeo bỉm"

Không cần roi vọt, thậm chí cũng chẳng phải quát mắng, chỉ cần điều chỉnh giọng điệu, bạn sẽ dễ dàng "thu phục" được đứa trẻ.

"Ông tướng đeo bỉm"Nhìn những đứa trẻ Pháp ngoan ngoan tự ăn, tự chơi một mình, đã có lúc Pamela băn khoăn rằng, liệu chúng có bị bố mẹ dụ dỗ, hay thậm chí là đe nẹt?

Nhưng dường như không phải như vậy. Qua quan sát, cô thấy chúng vẫn tán gẫu vui vẻ, thoải mái. Và bố mẹ bọn trẻ cũng luôn tỏ ra rất chu đáo, tình cảm với con mình. Bà mẹ Mỹ này tự hỏi: Phải chăng người Pháp có một thế lực văn minh vô hình nào đó mà các ông bố bà mẹ ở đất nước cô đang thiếu.
Thoạt đầu, Pamela cảm thấy rất khó diễn đạt về cách thức bố mẹ Pháp đối xử với con cái mình. Nó vừa như có phần cực kỳ nghiêm khắc mà cũng lại vừa như dễ dãi đến kinh ngạc.

Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng, họ không bao giờ bị mắc hội chứng "ông tướng đeo bỉm”.
Trong khi đó, hội chứng này rất phổ biến ở Mỹ. Có câu truyền miệng rằng: Nếu bạn không biết những "ông tướng đeo bỉm", hãy đến New York. ("You don't know from "child kings". Please visit New York).
Pamela chỉ ra rằng, các bà mẹ Mỹ dường như lúc nào cũng sợ việc cấm cản con cái sẽ hạn chế sự sáng tạo của chúng. Thế nên, chúng tha hồ tung hoành, làm bất kỳ những điều gì chúng muốn.
Nhưng các bà mẹ Pháp lại có quan điểm rất rõ là: Người lớn mới là người có quyền quyết định bởi trẻ con chưa đủ nhận thức để biết những gì là tốt cho chúng. Họ cho rằng nếu để con cái tự do làm những gì chúng thích thì có nghĩa là cha mẹ đã đánh mất cái uy của mình.
Nhiều người Pháp tỏ ra rất sốc khi đến chơi các gia đình Mỹ và chứng kiến bọn trẻ con tự do mở tủ lạnh lấy đồ ăn bất kỳ lúc nào hay vô tư ngắt lời khi bố mẹ chúng đang trò chuyện. Điều này hoàn toàn đối lập với gia đình họ.
Bố mẹ Pháp cho rằng trẻ con phải có những giới hạn nhất định về hành vi, và người lớn luôn phải giám sát nghiêm ngặt, đảm bảo là lũ trẻ không vượt quá khuôn khổ cho phép đó. Tuy nhiên, bên trong khuôn khổ này thì bọn trẻ vẫn được tự do, thoải mái làm những gì chúng thích.
Bởi vậy, trong khi các bà mẹ Mỹ thường dặn con phải ngoãn ngoãn thì các bà mẹ Pháp nói với lũ trẻ rằng chúng cần phải khôn ngoan và làm chủ được hành vi của mình.
Để có thể giáo dục được bọn trẻ, người Pháp chỉ ra rằng, thay vì đánh đòn hay quát nạt, các ông bố, bà mẹ hãy cách học “nói không” với chúng một cách thuyết phục và có uy hơn.

Học cách nói “Không”
Thể hiện cái uy của bố mẹ là một trong những yếu tố ấn tượng và hiệu quả nhất trong phương pháp dạy con của người Pháp. Tuy nhiên, để làm chủ được công cụ vô hình này quả không dễ.
Pamela chia sẻ: Trong khi cô không biết cách thể hiện cái uy của mình thế nào thì rất nhiều các ông bố bà mẹ Pháp mà cô gặp lại thể hiện cái uy của họ trước con cái một cách dễ dàng, điềm tĩnh. Họ chẳng cần quát tháo mà lũ trẻ vẫn răm rắp nghe lời.
Pamela còn phân tích thêm rằng, không giống như ở Anh, từ "không" (no), đôi khi có thể hiểu là "tôi không chắc chắn" (I’m not sure) hoặc “có thể lát nữa” (maybe later) sẽ giải quyết sau, thì ở Pháp từ “không” (“non”) có nghĩa là “Tuyệt đối không” (absolutely not).
Thế nên, khi bố mẹ đã "nói không", lũ trẻ Pháp không hề có phản ứng tức giận hay thất vọng, suy sụp, thậm chí chúng còn chẳng bao giờ cãi lại hay lèo nhèo van vỉ thêm. Dường như, chúng có khả năng đón nhận sự từ chối (lời nói “không” của bố mẹ) một cách rất tự nhiên, bình thản.

Pamela đã dẫn chứng chính câu chuyện của mình về hiệu quả của lời nói "Không". Trong một lần đưa Leo, cậu con trai hai tuổi của cô tới công viên, Pamela đã được Frédérique, một phụ nữ Pháp mới được làm mẹ ba tháng dạy cho cách thể hiện cái uy của mình.
Sự thể là khi Frédérique và Pamela ngồi trò chuyện thì Leo liên tục chạy ra phía cổng hộp cát (sandbox - khu vui chơi riêng của trẻ được quây xung quanh và ở trong đổ rất nhiều cát). Mỗi lần như vậy, Pamela lại phải rượt đuổi theo, quát nạt và lôi thằng bé quay trở lại trong khi nó la hét inh ỏi.
Frédérique nói với Pamela rằng cô cần nghiêm khắc hơn với Leo, vì nếu cô cứ chạy theo thằng bé suốt như thế thì sẽ chẳng có lúc nào được ngồi yên cả.
Khi Pamela than thở là tình cảnh đó dường như đã quá quen thuộc với cô, vì dẫu cô quát tháo thằng bé thế nào thì nó cũng chẳng hề nghe, bà mẹ Pháp đã cười và khuyên rằng Pamela cần nói "Không" một cách mạnh mẽ và chắc chắn.

Lần tiếp theo, khi Leo lại chạy ra cổng, Pamela đã nói “Không” nghe có vẻ cứng rắn hơn bình thường nhưng vẫn chẳng có tác dụng gì. Cô lại phải chạy theo và kéo nó lại. Frédérique tiếp tục khuyên Pamela là cô không cần phát quát tháo hay thét to lên như vậy, quan trọng là phải nói với giọng điệu nghiêm nghị và đầy tính thuyết phục.
Sau một vài lần tập nói “Không”, Pamela cũng cảm thấy giọng điệu của mình dần có trọng lượng hơn. Dù âm vực không to, nhưng nó toát lên sự quả quyết và chắc chắn.
Đến lần thứ 4, khi Leo đang cố chạy ra cổng, Pamela nói “Không”, cố gắng thể hiện sự cứng rắn và thuyết phục một cách rõ nhất, thì không thể tin được rằng, thằng bé không dám mở cửa ra.
Nó quay lại nhìn cô với ánh mắt do dự đầy cảnh giác. Khi ấy, Pamela trợn mắt nhìn thằng bé để cho nó thấy được rằng cô hoàn toàn không cho phép hành động đó.
Kỳ lạ thay, thằng bé không chạy ra ngoài lần nào nữa. Nó dường như đã quên hẳn cái cổng và chỉ chơi trong hộp cát với lũ trẻ. Và Pamela nhận ra rằng, dường như đây là lần đầu tiên cô thể hiện được cái uy của mình, khiến thằng bé phải nghe theo mà không hề khóc lóc, la hét hay hoảng sợ.

Pamela kết luận: Khi có con, bạn đừng nên hoang mang, lo lắng là sẽ phải làm bố mẹ như thế nào. Thay vì tìm một triết lý làm cha mẹ, chúng ta hãy có cái nhìn đúng đắn hơn về một đứa trẻ. Khi ấy, ta sẽ tìm được cách để đối phó với chúng.
Đó là kết quả của những quan sát và lý giải trước những gì diễn ra xung quanh một bà mẹ Mỹ ở trên đất Pháp.

Những bài học dạy con kiểu Pháp

1. Trẻ con nên học cách nói xin chào, tạm biệt, cảm ơn và làm ơn. Điều đó giúp chúng hiểu được rằng chúng không phải là người duy nhất có những nhu cầu và cảm xúc.

2. Khi chúng cư xử không đúng, hãy trợn mắt với chúng – thể hiện cái nhìn cảnh cáo đầy nghiêm nghị.

3. Chỉ cho chúng ăn nhẹ (kể cả ăn vặt) một lần một ngày. Ở Pháp, bữa ăn nhẹ thường là khoảng bốn giờ hoặc bốn rưỡi chiều.

4. Hãy luôn nhắc nhở chúng (và cả chính bản thân bạn) ai là chủ tướng trong gia đình. Bố mẹ Pháp luôn nói với con cái họ: Bố mẹ mới là người quyết định.

5. Đừng ngần ngại nói “Không”. Những đứa trẻ phải được dạy cách đối mặt với những tình huống vỡ mộng như thế.

Theo afamily.vn