Những bài học “nhớ đời” của 1 người Việt sống ở Mỹ

Anh Misha Doan -  một việt kiều ở Boston chia sẻ về những cú sốc khi mới chuyển từ Việt Nam sang sống ở nước tư bản giàu nhất thế giới

“Việt Nam mà anh, có phải Mỹ đâu? Mà sao anh thay đổi nhiều thế từ khi sang Mỹ , nhát chết hẳn lên?”, cậu em nhún vai bảo.

Ở Việt Nam, tôi có thằng em thường hay vượt đèn đỏ khi đi xe máy. Ngồi sau nó mà run, la nó thì nó trả lời tỉnh queo: "Không có Cảnh sát Giao thông mà anh, em nhòm kỹ rồi!" Nghe tôi nói không phải vì sợ Cảnh sát mà phải chấp hành Luật giao thông thì nó nhún vai: "Việt Nam mà anh, có phải Mỹ đâu? Mà sao anh thay đổi nhiều thế từ khi sang Mỹ , nhát chết hẳn lên?" Nghe nó nói vừa tức vừa giật mình vì bắt gặp lại hình ảnh mình của bao năm trước qua cách lý sự của nó.

Cảnh chen lấn xô đấy thường thấy trong các nơi đông người ở VN 

Hồi mới sang Mỹ tôi ở cùng nhà với một đám sinh viên Việt Nam du học. Một hôm cả bọn tổ chức mở tiệc , mời cả bạn bè tới dự nữa, đông vui lắm. Ông chủ nhà cũng dự và kéo theo một ông bạn mà qua lời giới thiệu thì ông đó làm trong ban lãnh đạo một tổ chức cộng đồng người Việt tại Boston.

Khi mọi người khui bia, cụng ly thì ông khách kia giơ tay ngăn một cô bé lại và hỏi "Cháu sinh năm bao nhiêu?" Khi nghe cô bé trả lời là năm 1990 thì ông lắc đầu: "Vậy thì cháu chưa được 21 tuổi, cháu không được uống rượu bia". Tôi đứng gần đó nên huơ huơ tay: "Đừng lo chú ơi, con bé này dân miền Tây tửu lượng cao lắm, cháu đã từng uống với nó rồi, không sao đâu!".

Ông khách nghiêm mặt: "Luật pháp không cho phép, mọi người nên nhớ là chúng ta đang ở trên đất Mỹ!". Tôi phẩy tay nói với cô bé: "Cứ uống đi, đừng lo, có ai biết đâu!". Ông khách hơi lớn tiếng nói gay gắt: "Vậy thì mọi người cứ tự nhiên còn tôi sẽ không tham gia nữa. Tôi không thể ngồi yên chứng kiến sự phạm luật. Lẽ ra tôi phải báo Cảnh sát mới đúng”. Rồi ông ấy bỏ ra về thật. Buổi nhậu sau đó vẫn tiếp diễn, cả bọn ăn uống, cười dỡn, chả ai còn để ý đến "ông khùng" (theo cách gọi của người trong bữa nhậu đối với ông khách) nữa.

Cứ thấy xe chạy ẩu là người ta nghĩ ngay: "Chắc là mới từ Việt Nam qua!”

Bên Mỹ nếu không có bảng cấm thì xe được phép quẹo phải khi đèn đỏ trong khi lưu thông. Một lần đứng chờ quẹo phải lâu quá vì xếp hàng dài nên tôi tấp vô trạm xăng bên tay phải để băng tắt đâm ra đường cần đi. Đứa em ngồi kế hỏi : "Ủa, anh không đổ xăng à?" Tôi nói : "Không, xăng còn nhiều, anh quẹo vô để tránh cái đèn đỏ thôi!". Nó liền cằn nhằn: "Sao anh làm kỳ thế, anh xem có ai làm như anh không? Qua Mỹ rồi anh phải tập sống cho đúng Luật đi cứ nếu không thì khó tồn tại lắm". Nghe nó cự tôi vừa tức, vừa mắc cỡ. Chắc đoán được tâm trạng của tôi nên nó an ủi: "Hầu như ai mới qua cũng như anh thôi, dần dần rồi mới quen".

Rồi nó kể cho tôi nghe một câu chuyện xảy ra với chính nó. Đâu khoảng giữa những năm 1990 có làn sóng Việt Kiều về Việt Nam đầu tư nhất là trong lãnh vực công nghệ thông tin. Một lần nó chở "boss" (sếp – PV) của nó là một Việt kiều đi bằng xe máy trong Sài Gòn.

Vừa để tiết kiệm thời gian và cũng vừa muốn chứng minh cho ông chủ thấy sự nhanh nhẹn , năng động của bản thân nên thằng em chạy lạng lách rồi cũng có màn tấp vô cây xăng để tránh đèn đỏ y hệt như tôi vừa làm.

Ngỡ được ông chủ khen, ai ngờ cuối buổi ông dội cho gáo nước lạnh: "Bạn vô kỷ luật lắm. Cây xăng là nơi để bán xăng chứ không phải là đường để lưu thông, sao bạn không mua xăng mà lại chạy tắt qua đó? Nếu muốn làm việc với tôi thì bạn phải học được tính kiên nhẫn, cẩn thận và tuyệt đối tuân thủ kỹ luật ..."

Lời nhận xét của ông chủ đã làm nó thay đổi hoàn toàn cách nghĩ, lối sống và nó đã tuân thủ những gì chủ nhắc nhở. Kết quả là nó làm việc khá lâu trong Công ty phần mềm của ông chủ Việt Kiều đó, được cất nhắc lên các chức vụ cao rồi được Công ty đưa qua Mỹ làm việc, được Công ty bảo trợ để xin Thẻ Xanh...

Misha Doan ( Học Luật và báo chí ở Nga và đã sống ở Nga 30 năm. Sau đó, anh chuyển sang Mỹ và đã định cư ở quốc gia này 10 năm cho đến nay)

Trải nghiệm của 1 người Việt “khùng điên” ở Mỹ
Nếu ai cũng mang những "đặc thù dân tộc" với bao thói hư tật xấu vào Mỹ mà Luật pháp Mỹ không nghiêm thì xã hội có mà loạn à
Tôi đã từng có thời gian làm việc tại Mỹ trong một Công ty do người Việt làm chủ. Người chủ Công ty đã lớn tuổi, qua Mỹ cũng chưa lâu, khoảng trong vòng 10 năm trở lại. Còn Manager (quản lý – PV) trực tiếp quản lý tôi thì còn trẻ, sống ở Mỹ từ khi còn nhỏ.
Trong khuôn viên văn phòng có khá nhiều cây cảnh lẫn cây ăn trái và ông chủ rất cưng cây. Thi thoảng ông chủ nhắc tôi tưới cây nhưng khi tôi ra tưới thì Manager lại ngăn lại. Chả là California đang vào mùa hạn hán, chính quyền kêu gọi người dân tiết kiệm nước sinh hoạt, mỗi ngày chỉ được tưới cây từ khoảng thời gian từ 5 giờ chiều đến 8 giờ sáng.
Ông chủ thì nói cứ tưới đi, trong văn phòng mình, ai biết đâu mà sợ nhưng Manager thì lại nói không được, Luật là vậy rồi, phải chấp hành. Tôi đứng giữa khó xử quá nên tìm cách dung hòa bằng cách thay vì cầm vòi xịt thì tôi để ống nước dẫn thẳng vô gốc cây để người ngoài không để ý, thi thoảng tôi ra nhấc ống đặt vô cây khác tưới tiếp.
Vậy nhưng Manager vẫn nói rằng tưới trong giờ cao điểm như vầy thì sẽ làm hao hụt nước sinh hoạt cho địa phương và không chấp nhận. Bực quá tôi nói là ông chủ muốn tưới cây, còn nếu muốn tưới đúng Luật thì 5 giờ đã hết giờ làm việc, văn phòng đóng cửa, nếu muốn tôi ở lại tưới cây thì Công ty phải trả tiền ngoài giờ (cao gấp rưỡi lương cơ bản) cho tôi và không phải lúc nào tôi cũng có thể làm việc thêm giờ.
Cuối cùng Công ty đã tìm ra một sự thỏa hiệp bằng cách cho tôi đi làm trễ 1 tiếng để về trễ 1 tiếng để kịp tưới cây cho đúng Luật: không vi phạm Luật Lao động cũng Luật tiết kiệm nước của tiểu bang.
Nước Mỹ không phải xứ sở thần tiên. Nhưng hầu như ai qua Mỹ cũng được thay đổi theo chiều hướng tốt hơn, hoàn thiện hơn.
Tôi có người bạn mới đi phỏng vấn xin việc vào một Cơ quan hành chính của Quận Cam (Califonia), nếu được làm việc ở đấy thì lương ổn định, có nhiều phúc lợi xã hội. Khi về hỏi nó kết quả ra sao thì nó có vẻ lo lắng nói chưa có, phải chờ nhưng không mấy hy vọng vì trong hồ sơ của nó có 1 lần bị bắt vì tội lái xe trong tình trạng uống rượu (tiếng Anh là DUI - Driving under the influence).
Tội này bị tính rất nặng, ngoài chuyện bị phạt nặng về tài chính, mất thời gian đi học lại về Luật giao thông ... thì còn ảnh hưởng đến tương lai, hồ sơ DUI sau 10 năm mới được xóa. Người bạn có bằng lái xe Commercial, rất nhiều Hãng xe tải 18 bánh cần tài xế với mức lương rất cao nhưng mỗi lần khi đi xin việc thì sau khi nhìn hồ sơ thấy có bị DUI thì nhà tuyển dụng đều lắc đầu từ chối tuy thằng bạn tôi có kỹ năng lái xe tốt, thâm niêm cao.

Có một cô bạn kể mới đây về thăm Việt Nam, sau khi sang Mỹ lúc nhập cảnh tại phi trường Chicago thì bị giữ lại tuy cô ấy đã có Thẻ thường trú nhân (Green Card). Lúc đầu cô rất ngạc nhiên và hoang mang không biết vì lý do gì. Sau khi bị ngồi chờ khoảng một tiếng rồi cô cũng được cho nhập cảnh sau khi bị cảnh báo nếu cô còn vi phạm DUI thêm một lần nữa thì có thể sẽ bị tước Thẻ xanh vĩnh viễn. Lúc đó cô mới biết vì sao mình bị chặn lại: trước đó có 1 lần cô bị bắt khi lái xe trong tình trạng sau khi đã uống rượu bia.
Khi mới tới California tôi được dặn dò lái xe cẩn thận mỗi khi ra vùng Little Saigon. Lý do là vì ở đó nhiều ...người Việt !!! “Mà người Việt thì lái xe ẩu lắm” - mọi người thường nói vậy.
Một số giao lộ cắt với phố Bolsa (con đường chính tập trung các cơ sở kinh doanh của người Việt tại Quận Cam) được gọi là "giao lộ tử thần" bởi thường xuyên xảy ra tai nạn giao thông.

Phải thừa nhận một thực tế là ở vùng Little Sài Gòn mật độ xe lưu thông nhiều hơn những nơi khác và dân cũng đi ... ẩu hơn: lấn làn, quẹo không bật đèn tín hiệu, vượt ẩu, không nhường đường cho người đi bộ, quẹo phải khi đèn đỏ mặc dù có bảng cấm ...
Đã không ít lần tôi nghe lời bình luận mỗi khi thấy xe chạy ẩu: "Chắc là mới từ Việt Nam qua!” và đến bây giờ tôi cũng có ý nghĩ như vậy. Dân qua lâu rồi thì đi đứng từ tốn hơn - ngay bản thân tôi cũng vậy!
Người Việt còn nhiều thói hư, tật xấu cần bỏ để hội nhập thế giới.
Nước Mỹ không phải xứ sở thần tiên. Nhưng hầu như ai qua Mỹ cũng được thay đổi theo chiều hướng tốt hơn, hoàn thiện hơn. Một trong những điều tích cực đó là tính tự giác và tôn trọng Luật pháp. Tất nhiên những đức tính tốt đó không phải tự nhiên mà có được. Mà bởi vì Luật pháp Mỹ rất khắt khe và công bằng.
Nước Mỹ là một Hợp chủng quốc nơi mà dân tứ xứ đổ vào. Nếu ai cũng mang những "đặc thù dân tộc" với bao thói hư tật xấu vào Mỹ mà Luật pháp Mỹ không nghiêm thì xã hội có mà loạn à? Chính vì để hòa nhập và tồn tại vào một xã hội đa văn hóa, đa sắc tộc nên buộc con người ta phải tuân thủ Luật pháp.
Khi ý thức chấp hành Luật pháp đã trở thành một phản xạ không điều kiện thì sẽ phát sinh ra những hành vi văn hóa "vô điều kiện". Ví dụ như bản thân tôi bây giờ không thể vất rác bừa bãi- không phải vì sợ bị phạt hay bị chỉ trích , mà bởi thành một thói quen không thể thay đổi.
Thậm chí khi phải dọn đống giấy hay chai thủy tinh, lon nhôm ... mà không có thùng rác tái chế bên cạnh, phải bỏ vào thùng rác thường thì tôi cũng bị áy náy. Cảm giác thật sự là như vậy, không hề phóng đại.
Khi ngồi viết những dòng chữ này bất chợt tôi nhớ lại chuyện xảy ra ở Boston hồi tôi mới đến Mỹ chưa lâu mà tôi đã kể ở trên. Và tôi có cảm giác xấu hổ. Tôi biết lúc đó chính tôi mới là "ông khùng" chứ không phải ông khách "khó tính" kia!
Và tôi nghĩ thầm nếu không qua Mỹ thì biết đâu tôi cũng giống thằng em hay vượt đèn đỏ ở Việt Nam?

Misha Doan