Người Việt tiêu hoang đã trở thành “nổi tiếng” thế giới

Việc tiêu xài ở Việt Nam đã thành chuyện nổi tiếng trên thế giới. Tôi có nhiều người bạn quốc tế có trình độ cao, có thu nhập lớn, trong đó có những người là tỷ phú, họ cực kỳ ngạc nhiên trước sự tiêu xài của không ít người Việt.

Tôi có nhiều người bạn quốc tế có trình độ cao, có thu nhập lớn, trong đó có những người là tỷ phú, họ cực kỳ ngạc nhiên trước sự tiêu xài của không ít người Việt. 

Một số người Việt tiêu xài hoang phí, chạy đua theo hàng hiệu với những siêu xe, chuyên cơ, đồng hồ, mỹ phẩm... Thế giới có gì sang trọng Việt Nam đều có cả. "Nhà giàu" khoác lên mình một lô hàng hiệu chỉ để thoả mãn cho sự khoe của bất chấp sự khó khăn chung của xã hội. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trần Bạt đã cùng PV nhìn thẳng về góc độ đạo đức trong tiêu xài hàng siêu sang của một nhóm người được coi là "trọc phú" trong xã hội. 

Tiền tiêu hoang là khoản... “kiếm được ngẫu nhiên”

- Thưa ông, hiện nay có một xu hướng tiêu dùng của không ít người Việt hướng đến các loại hàng siêu sang nhằm khẳng định "đẳng cấp nhà giàu", ông nói gì về điều này?

Hiện tượng tiêu xài một cách xa xỉ, đặc biệt đối với nước nghèo như Việt Nam là hiện tượng đáng lên án. Điều đáng lên án vì nó truyền bá một thói quen sống bất chấp năng lực của nền kinh tế, năng lực của nền công nghiệp, gây khó cho việc xác định tiêu chuẩn tiêu dùng phù hợp với điều kiện phát triển của một dân tộc.

Việc tiêu xài ở Việt Nam đã thành chuyện nổi tiếng trên thế giới. Tôi có nhiều người bạn quốc tế có trình độ cao, có thu nhập lớn, trong đó có những người là tỷ phú, họ cực kỳ ngạc nhiên trước sự tiêu xài của không ít người Việt. Những năm 70 của thế kỷ trước, tôi có làm việc với một giáo sư người Pháp khi ông này sang Việt Nam công tác.

Thấy người lái xe hút thuốc ba số 5, ông ấy hỏi: "Lương anh tương đương với bao nhiêu gói thuốc? ". Người lái xe nói lương một ngày mua được 3-4 điếu thuốc. Ông giáo sư ấy thốt lên: "Người Việt tiêu xài còn hơn cả Mỹ". Thói quen tiêu xài hoang phí của một số người Việt không phải bây giờ mới có. Nó có từ khi trước đổi mới, kể cả lúc nghèo khổ và cực kỳ nghèo khổ. Tôi cho rằng đó là một thói quen xấu, cần phải thay đổi.

- Chuyện tiêu hoang, có phải là do thói quen thích oai, thích hư danh của người Việt, thưa ông?

Những siêu xe như này đang được giới giàu Việt Nam "tha" về... làm cảnh 

Tôi nghĩ cũng chỉ có một phần thôi. Cái chính tiêu xài hoang phí xuất phát từ những món tiền kiếm được một cách... “ngẫu nhiên” và phi lao động. Không có một người lao động Việt Nam nào với năng lực hiện nay có thể kiếm tiền để mua xe ô tô Rolls -Royce. Trong khi đó, tại Việt Nam, tất cả những hãng xe nổi tiếng, các loại xe siêu sang đều có mặt ở nước ta.Chúng ta đang bắt đầu có những chiếc máy bay cá nhân đầu tiên. Tôi không hiểu được (không phải vì thói quen thích tiêu xài, vì ai bỗng dưng có tiền đều thích tiêu hoang thôi), tại sao họ lại cưỡi lên những sự đau khổ xung quanh để tiêu xài vô lối như vậy. Đó là thói quen gây ngạc nhiên cho tôi.

Tôi là người đã sống qua nhiều thời kỳ của đất nước, từ thời bao cấp cho đến nay. Tôi thấy người Hà Nội xưa, sự giàu có, sang trọng cũng được thể hiện một cách kín đáo và sự nghèo khổ cũng rất kín đáo. Hình như người Việt mình đang mất dần thói quen kín đáo.

“Đẳng cấp là kết quả của sự lừa bịp”

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trần Bạt

- Có những người đặt riêng chiếc đồng hồ Thuỵ Sĩ làm bằng vàng ròng, nạm kim cương với giá gần 1 tỷ đồng, hay chiếc bút làm bằng đá thạch anh 4, 5 tỷ năm tuổi giá hơn nửa tỷ đồng gắn với biểu tượng nào đó của Việt Nam. Như thở, chủ nhân của những món hàng "cực độc" cho rằng mình mua hàng xa xỉ nhưng yêu nước. ông nghĩ sao về cách biện minh này?

Yêu nước trong chuyện này cũng chỉ là một phương tiện được sử dụng một cách bất chính, vô đạo lý. Tôi không nghĩ, không tin có học giả quan trọng nào trên đất nước chúng ta sử dụng chiếc bút hơn nửa tỷ đồng. Và tôi tin rằng chiếc bút đắt tiền ấy chưa bao giờ có vinh dự viết ra được bất kỳ điều gì mà chúng ta đáng đọc. Đó là thói quen đứng ngoài ranh giới đạo đức thông thường của người Việt.

Ngay cả những ông chủ lớn của nước ngoài cũng "hoảng" khi thấy các "đại gia" của Việt Nam đi xe hơi quá "xịn". Phải chăng vì có ô tô đắt tiền, các phụ kiện thời trang hàng hiệu mới làm nên đẳng cấp của ông chủ Việt?

Việt Nam là nước có thu nhập nếu tính tích cực thì mới trên dưới 1000USD/năm, với đô thị giàu có là Hà Nội cũng chỉ bình quân 3.000-4.000USD/năm thôi. Một nước như vậy, không thể coi là giàu. Thậm chí, có "đại gia" trông thì sang vậy thôi, nhưng túi lại rỗng. Tài sản ấy lại là đồ cầm cố ngân hàng cả đấy. Đẳng cấp là kết quả của sự lừa bịp.

- Vậy ông lý giải tại sao người Việt lại sẵn sàng bỏ tiền mua những món hàng hiệu xa xỉ như 40 triệu đồng chỉ cho 2 lọ 5ml kem trang điểm cho đến những siêu xe, chuyên cơ?

1m2 đất thu hồi của người dân chỉ đền bù 100-200 ngàn đồng, nhưng vẫn 1m2 ấy khi chuyển thành đất dự án thì được bán 5-10 triệu đồng /m2, thậm chí 20-30 triệu đồng /m2. Tất cả những điều kiện để tiêu hoang, mua hàng siêu xa xỉ nằm trong khoản ấy.

- Như vậy cho thấy sự không công bằng và bất bình đẳng?

Tôi cho rằng đó là sự tước đoạt của mọi người. Đó là chuyện phổ biến mà tôi không nói nặng lời đâu. Đó là sự tước đoạt một cách khôn khéo, hoặc một cách thô thiển tuỳ từng trường hợp. Nhưng về cơ bản, tôi vẫn cho rằng đó là sự tước đoạt.

- Nhưng có ý kiến cho rằng, người có tiền họ chi tiêu như thế nào đó (không vi phạm pháp luật) thì đó là quyền của họ?

Không ai bắt những người tiêu hoang phí ấy đi tù cả. Nhưng chúng ta có quyền lên án họ dưới góc độ đạo đức xã hội. Chúng ta cũng có quyền hô hào xã hội lên án những thói tiêu hoang bất chấp đạo lý xã hội đó. Chúng ta không nói đến một cá nhân nào cả, chúng ta lên án hiện tượng đó mà để mỗi người tự rút ra kết luận cho mình phù hợp với tiêu chuẩn xã hội.

- Ông bình luận thẳng như vậy có sợ ai đó cho rằng "nhà nghèo" hằm hè "nhà giàu" không?

Tôi không phải là người nhà nghèo. Tôi cũng không nói việc này như kẻ nghèo khổ. Tôi cho rằng kể cả giàu có cũng không được phép tiêu xài như thế.

- Vậy thưa, ông cũng là "nhà giàu", thái độ của ông đối với tiêu xài hàng hiệu, hàng xa xỉ ra sao. ông có bị hấp dẫn bởi những món hàng ấy không?

Chúng ta hội nhập kinh tế thế giới, gia nhập WTO rồi thì những hàng hoá như vậy có quyền vào Việt Nam. Hàng xa xỉ, hàng hiệu cũng như hoa hậu ấy, nó có sự quyến rũ lớn lắm. Đôi khi chúng ta quên vợ đi vì cô hoa hậu, chúng ta quên đạo đức đi vì món hàng xa xỉ. Hàng xa xỉ có mục tiêu rõ ràng là dụ dỗ con người ra khỏi sự sáng suốt thông thường. Hàng hiệu không có lỗi. Nó là sản phẩm của một công nghệ, lao động rất cao nên bản thân nó đã có sức hút. ở đây, tôi chỉ muốn nói đến việc cần lên án những con người sử dụng những hàng xa xỉ trong điều kiện một quốc gia còn nhiều khó khăn.

- Xin cảm ơn ông!

Vương Hà - nguoiduatin.vn

Người Việt Xài Sang Nhất Thế Giới?

Phỏng Vấn T/S Alan Phan của báo Văn Hiến (7 August 2013)

T/S Alan Phan là một doanh nhân bôn ba làm ăn trên 43 năm qua tại Mỹ và Trung Quốc. Ông cũng là tác giả của 8 cuốn sách Anh và Việt ngữ về kinh tế tài chánh của các nền kinh tế mới nổi. Ông tốt nghiệp tại các đại học Penn State, American Intercontinental (Mỹ), Sussex (UK) và Southern Cross (Úc). Web site cá nhân là  

www.gocnhinalan.com.

Theo ông, tại sao ngày càng đông đại gia Việt mới nổi phóng tay tiêu xài, bất chấp kinh tế Việt Nam năm 2013 khó khăn, hơn 80% người dân phải thắt chặt chi tiêu?

Đó là tâm lý chung của những người mới giàu chưa có cơ hội hưởng thụ. Nếu kiếm được một số tiền, nhất là khi số tiền kiếm được một cách dễ dãi thì đương nhiên họ có khuynh hướng thích phóng tay mua sắm, chứ không chắt chiu, cẩn thận như những người kiếm tiền một cách khó khăn. Ngoài ra còn có yếu tố sĩ diện của nền văn hóa bắt đầu từ Trung Quốc, tức là bề mặt rất quan trọng. Cho nên đối với họ sự thể hiện yếu tố bề mặt không chỉ trong vấn đề sinh sống hàng ngày mà còn trong công việc làm ăn. Nhiều ông không có tiền nhưng cũng phải ráng mua một chiếc xe thật tốt thì người ta mới tin mình, mới đưa tiền cho mình làm ăn.

Có đặc điểm chung nào để nhận diện số người dám bỏ ra hàng trăm triệu đồng để mua một chiếc túi xách hoặc hàng chục tỷ đồng để tậu một chiếc xe, thưa ông?

Xã hội này đang là lúc khởi đầu của tư bản. Có rất nhiều lỗ hổng. Người ta ào ạt kiếm tiền ở chứng khoán, ở bất động sản, hoặc người có chức có quyền thì kiếm tiền bằng phong bì cũng quá dễ, đêm về có người đem tiền tới cho mình. Tất cả tạo thành xã hội mà đồng tiền kiếm quá dễ. Kiếm quá dễ thì tiêu quá dễ. Không riêng gì Việt Nam mà Trung Quốc cũng vậy.

Cách tiêu pha kinh khủng như thế có chứng minh được họ thuộc tầng lớp thượng lưu của xã hội không, thưa ông?

Cách tiêu pha như thế không dính gì tới vấn đề thượng lưu hay không thượng lưu. Nó chỉ đơn giản chứng minh là họ có rất nhiều tiền. Khi họ có tiền thì ai muốn đánh giá sao thì đánh giá. Đương nhiên có khoảng 2-3% dân số có thu nhập khủng so với đại đa số người dân khác. Còn thu nhập đó là hợp pháp hay không hợp pháp thì lại là chuyện khác, liên quan đến pháp lý, xã hội, lương tâm và nhiều thứ khác. Ở đây mình chỉ nói đến chuyện người có tiền. 2-3% người rất giàu như thế cũng tương đương dân số 2,7 triệu người. 2,7 triệu người xài ẩu sẽ kinh khủng thế nào thì chúng ta đã thấy. Nếu tính về xác suất thì không có gì đáng ngạc nhiên về số lượng hàng xa xỉ được tiêu thụ.

Vậy thượng lưu, đẳng cấp đúng nghĩa, theo ông, phải là như thế nào?

Mỗi người có quan điểm riêng về đẳng cấp. Tôi thì đánh giá một người ở nhiều góc cạnh xã hội như sức khỏe, tâm linh, văn hóa, trí tuệ… Nhưng mọi sự đánh giá cũng là không cần thiết. Chỉ có mình tự biết mình là đủ. Mình là người có trí tuệ, có nhân tâm hay mình là thằng khốn nạn thì chỉ có mỗi mình biết rõ nhất. Chỉ khi tự biết mình như thế, không quan trọng chuyện thiên hạ đánh giá mình thế nào thì con người ta mới có đủ bản lĩnh để tự sửa mình, hoặc để phấn đấu tiến bộ hơn.

Có thông tin rằng bắt đầu từ nửa cuối năm nay, tất cả các loại hàng hiệu của thế giới chính thức đổ bộ vào Việt Nam bởi thị trường này đang phát triển rất mạnh. Ông nghĩ sao về cuộc đổ bộ này?

Thị trường Việt Nam đang phát triển từ con số 0, trong khi những nơi khác như Hồng Kong, New York, Tokyo… hàng hiệu đã có từ cả trăm năm nay. Đây chỉ là hiện tượng đầu tiên. Người ta đếm có tất cả khoảng 60 chiếc Rolls- Royce đang chạy ngoài đường. Như thế cũng chưa có nghĩa lý gì. Bên Hồng Kong dân số chỉ có 7 triệu người mà Rolls – Royce có ít nhất tới bảy, tám ngàn chiếc. Thành ra chuyện xài hàng hiệu ở Việt Nam chưa có gì đáng ngạc nhiên so với các quốc gia khác.

Từng sống nhiều ở phương Tây và đi nhiều, ông nhận thấy có sự khác biệt nào trong thói quen tiêu xài giữa người giàu phương Tây và người giàu trong nước?

Người mới giàu ở phương Tây cũng có tâm lý thích hưởng thụ. Nhưng họ kiếm tiền không dễ nên sự hưởng thụ bị giới hạn, khác với Việt Nam hay Trung Quốc. Người phương Đông thì thích khoe khoang, chẳng hạn tổ chức sinh nhật, đám ma, đám cưới… thì làm ầm ĩ lên. Khai trương một tiệm bánh cũng phải nhạc giật đùng đùng, múa lân hoành tránh… khiến cho mọi người nhìn vào phải thán phục. Trong khi ở bên Mỹ, chỉ có tổng thống chết thì xe đám ma mới đi đầy đường. Tôi từng đi đám ma của các viện sĩ, những người có địa vị xã hội ở bên ấy, họ đều tổ chức rất lặng lẽ.

Ông có thể kể một trường hợp tiêu xài cụ thể nào đó mà ông ấn tượng?

Cách đây 6 tháng tôi có dự đám cưới của con trai một tỷ phú. Ông này có tên trong danh sách 500 người giàu nhất nước Mỹ. Đám cưới được tổ chức ở một nhà thờ nhỏ tại Ranchos Palos Verdes, phía Nam Los Angeles. Sau đó là tiệc tiếp tân ở bãi biển, chỉ có mấy khay sandwich và nước ngọt.  Có khoảng 70 người tham dự. Đám cưới diễn ra rất giản dị nhưng ấm áp, thân thiết. Nghĩa là cách hưởng thụ cuộc sống của họ không ồn ào, không dính tới xã hội bên ngoài.

Tâm lý ưa xài sang, thích chơi ngông có đưa đến những hệ lụy gì cho văn hóa không, thưa ông?

 Tâm lý xài sang, xài ẩu suy cho cùng không đáng trách bởi đó là quyền cá nhân. Nhưng nó phản cảm trong một xã hội mà đa số người dân còn nghèo. Nó gây nên sự ghen tỵ không cần thiết ở những người nghèo. Xài sang như thế còn có thể gây ra hệ lụy trong xã hội và làm gương xấu cho lớp trẻ. Thí dụ tệ nạn nhậu nhẹt ở lớp trẻ cũng là bắt chước từ cha chú. Chữa bệnh gan cho một người mỗi năm mất trung bình 20 ngàn đô. Tính ra 10 triệu dân mắc bệnh gan vì nhậu nhẹt thì chính phủ phải chi ra ít nhất 20 tỷ đô. Tổn thất này còn nặng hơn vụ Vinashin.

Ông có nghĩ là Việt Nam cũng cần mở hẳn một trường dạy cho người giàu biết cách xử sự tương xứng với số tiền họ có như cách mà Trung Quốc đã làm?

Cái trường ấy bên Trung Quốc cũng chỉ dạy người ta cách giao tiếp khi gặp người Tây phương và đa số là gặp để làm ăn. Đối tượng học các lớp ấy chủ yếu là những người Trung Quốc có làm ăn với Tây phương, chứ nếu làm ăn với người trong nước thì ứng xử của họ vẫn như cũ.

Nghĩa là vấn đề xài sang, xài ẩu chỉ được giải quyết ở ngọn. Còn để giải quyết tận gốc thì cần phải làm thế nào cho căn cơ, thưa ông?

Chính phủ nên đứng ngoài cuộc vì đây không phải là việc của chính phủ, mà đây là mặt trận văn hóa, giáo dục. Những cơ quan văn hóa, tôn giáo, những nhà giáo dục, nhà văn hóa lớn nên có những cuộc thảo luận thường xuyên về cách ứng xử có trách nhiệm với đồng tiền. Nên cho giới trẻ biết sự tiêu xài hoang phí không có nghĩa lý gì trong bối cảnh vũ trụ. Còn nhìn chung, thì đóng góp lớn nhất để giải quyết tận gốc chuyện xài ẩu vẫn là những tấm gương từ người lớn. Một giáo viên ăn nhậu lê lết thì dạy làm sao cho học trò nghe?

Điểm Nhấn:

1.     Ở  xứ mình, người mình, ông đã bao giờ phải ngạc nhiên về sự chịu chơi và chịu chi bạo tay?

Thực tình thì không. Khi tôi mới lớn(40 năm trước) và mới giàu, tôi cũng có nhiều thói quen xấu xí. Tôi chỉ hy vọng giới đại gia Việt đi sau thiên hạ biết nhận lãnh những bài học lầm lỡ và biết tiết kiệm cho tương lai, không những cho mình mà cho cả những người bất hạnh cung quanh.

 2.     Chắc ông có nghe chuyện nhiếp ảnh gia Mỹ 30 tuổi Tyler Shields đã gây tranh cãi ầm ĩ khi công bố một bộ ảnh đốt chiếc túi Hermès Birkin có giá tới hàng chục ngàn USD để phản đối việc con người chúng ta ngày càng phụ thuộc quá nhiều vào những giá trị vật chất. Ông nghĩ thế nào về chiến dịch đó?

Nhiều nhân vật thích làm PR với những chiêu đặc biệt để gây chú ý của quần chúng. Điều này cũng ổn nếu người tổ chức đạt mục tiêu cao thượng của mình, không phải chỉ PR cho cá nhân hay công ty. Tuy nhiên, nếu quá độ, có thể gây phản ứng bất lợi.

 3.     Khi ông mua một món hàng thì ông sẽ quan tâm tới yếu tố nào?

Tùy loại sản phẩm. Một món hàng để dùng lâu dài như xe hơi, tủ lạnh…tôi thường xem đánh giá của các hiệp hội tiêu dùng để biết chất lượng và độ bền bỉ. Nhưng nếu chỉ mua áo quần hay một vài đêm nghỉ ở khách sạn, thì mình chỉ cần biết mình có thích và giá bán có hợp với giá trị thực. Ngoài ra, tôi hay phản cảm với những sản phẩm quảng cáo quá nhiều.